ارزش جایگزینی

چکیده

با توجه به این که در شرایط تورمی حسابداری بهای تمام شده، اطلاعات مربوطی در اختیار استفاده کنندگان قرار نمي دهد به همين منظور حسابداران ملزم به ارائه ي روش هایی برای ارزیابی دارایی ها و بدهی ها شدند که یکی از این روش ها ارزش جایگزینی می باشد تا از این طریق قیمت های ارائه شده در تراز نامه و صورت سود و زیان به ارزش های واقعی نزدیک تر باشد.

در این ارائه به بررسي یکی از روش های حسابداری تحت عنوان ارزش جایگزینی پرداخته و همانطور که از عنوانش پیداست اين روش صورتحساب سود و زیان و ترازنامه ای ارائه می کند که بر اساس جایگزین کردن دارایی های شرکت مبتنی است.

پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: حسابدار کیست و وظایف حسابدار چیست؟

حسابداری تورمی در ایران

با آن که بیش از 80 سال از طرح مسئله ي آثار تورم بر حسابداری و به ويژه بر صورت های مالی در جهان می گذرد، این مفهوم در ایران از نظر اجرایی و از دید مسائل نظری، هم چنان ناشناخته مانده است. با وجود نرخ تورم بالا در ایران و اعتمادی که اکثریت استفاده کنندگان صورت های مالی، تصمیم گیرندگان اقتصادی و به ویژه مدیران به بی فایدگی نسبی اقلام حسابداری در مقایسه با قیمت های روز دارند، تهیه صورت های مالی تعدیل شده ضمن این که پدیده حسابداری آثار تورم را ترویج و موارد فایده ي آن را برای استفاده کنندگان و سایر تصمیم گیرندگان اقتصادی روشن می کند، باعث می شود که اطلاعات واقعی تر و منطبق بر شاخص های اقتصادی روز در دسترس عموم قرار گیرد.

دلایل نیاز به ارزش های جاری

چندین دهه است که بازار بحث در مورد بهترین روش برای تعیین ارزش دارایی داغ بوده است. این بحث می تواند از پیچیدگی ها و ابهامات زیادی برخوردار باشد ولی بحث مذکور بین دو گروه طرفدار رویدادهای گذشته و رویدادهای آینده وجود دارد.

طرفداران رویدادهای گذشته شیوه ي محاسبه سود را در کانون روش حسابداری قرار می دهند. از دیدگاه آن ها ترازنامه یک صورتحساب است که نشان دهنده مقادیر باقیمانده است که باید به دوره های بعد و آینده منتقل شود. از این رو تعیین ارزش دارایی ها به بهترین شکل به صورت غیر مستقیم خواهد بود (طرفداران حسابداری به ارزش های تاریخی). این در حالی است که طرفداران رویدادهای آینده همواره ترازنامه را در کانون توجه خود قرار داده اند و می کوشند سود حاصل را هموار سازند (طرفداران حسابداری به ارزش های جاری).

در شرایط ثبات قیمت ها ارقام ارائه شده توسط حسابداری تاریخی یا بهای تمام شده اطلاعات مربوطی در جهت تصمیم گیری در اختیار استفاده کنندگان قرار می دهد.برای مثال جریانات نقدی تاریخی به بهترین شکل واقعی بودن و قابلیت رسیدگی را نشان می دهد اما ایراداتی كه به حسابداری تاریخی وارد شد عبارتند از :

1- ترازنامه روش ارزش تاریخی نشان دهنده صورتحساب ارزش جاری نیست و همچنین  ارزیابی عملکرد مدیران با هزینه های تاریخی دارایی ها، نشانه کوچکی از عملکرد صحیح آن ها در آینده به دست می دهد.

2- هزینه ها به ندرت مبین هزینه های مربوط می باشد.

3- در شرایط تورمی روش حسابداری تاریخی اطلاعات مربوطی در اختیار استفاده کنندگان از صورت های مالی قرار نمی دهد.

با توجه به ایراداتی که به حسابداری بهای تمام شده وارد شد لازم بود روش هایی اعمال گردد تا بتوانیم ترازنامه و سود و زیان را به ارزش های جاری به خصوص در شرایط تورمی نزدیک کنیم که روش های متفاوتی برای این کار بیان شد که عبارتند از:

الف) حسابداری قدرت خرید خالص

ب) ارزش های جاری: ارزش های جاری نشان دهنده قیمت مبادله است که باید در زمان کنونی برای یک قلم از همین نوع دارایی یا مشابه آن پرداخت کرد.

ارزش جاری در برگیرنده سه نگرش متفاوت است:

1- ارزش جایگزینی: که مانند بهای تمام شده یک ارزش ورودی است.

2- خالص ارزش فروش: عبارت است از ارزش فروش پس از کسر هزینه های تکمیل و فروش (یک ارزش خروجی).

3- ارزش اقتصادی: عبارت است از ارزش فعلی جریانات نقدی آتی

تعریف ارزش جایگزینی

جايگزين كردن دارايي با وضعيت و عمر مشابه.به عبارت ديگر ارزش جايگزيني در پايان دوره برابر است با ارزش تاريخي به اضافه ي هر نوع سود حاصل از نگهداري دارايي.

در حسابداری صنعتی، ارزش تولید مجدد یک موجودی کالا را ارزش جایگزینی می گویند و در حسابداری مالی ارزش جایگزینی به معنی پول لازم برای تحصیل آن دارایی می تواند باشد. یعنی ارزش جایگزینی بدان معنی است که اگر واحد تجاری، دارایی ای را بخواهد جایگزین نماید نهایتاً چه میزان باید پرداخت کند که همان دارایی را به دست آورد.

حسابداری ارزش جایگزینی

1- دارایی ها: در روش تاریخی دارایی ها به قیمت تمام شده بعد از کسر استهلاک انباشته در ترازنامه نمایش داده می شوند در حالی که دارایی ها در ترازنامه بر مبنای ارزش جایگزینی (به صورت ارزش جایگزینی خالص) در تاریخ ترازنامه نشان داده می شوند. پس در روش جایگزینی هر گونه افزایش و کاهش در ارزش دارایی ها در هر دوره منعکس می شود. البته دارایی هایی که از نظر پولی ارزش آن ها ثابت نیست (دارایی های غیر پولی).

2- سود: در روش تاریخی سود عملیاتی از تفاوت بین درآمدها و هزینه ها به دست می آید در حالی که در روش ارزش جایگزینی سود شامل، سود عملیاتی و سود حاصل از نگهداری دارایی ها می باشد. سود حاصل از دارایی ها می تواند تحقق يافته يا تحقق نیافته باشد.

سود تحقق یافته مربوط به اقلام فروش رفته می باشد و سود تحقق نیافته مربوط به اقلامی می باشد که هنوز در اختیار سازمان هستند.

3- هزینه ها: هزینه های عملیاتی هر زمان که لازم باشد باید بر اساس ارزش جایگزینی به جای ارزش تاریخی تبدیل شود. یعنی هزینه هایی که در شرایط تورم امکان تغییر دارد یعنی تاریخی هستند (مثل استهلاک و بهای تمام شده کالای فروش رفته) باید به ارزش جایگزینی تبدیل شود و هزینه هایی که در زمان وقوع پرداخت می شوند قیمت واقعی آن ها با ارزش جایگزینی آن ها در تاریخ ترازنامه برابر است.

ویژگی های ارزش جایگزینی

1- مهم ترین خصوصیت ارزش جایگزینی، تفاوت قايل شدن میان جنبه های مختلف فعاليت مدیران از طریق تفکیک سود عملیاتی از سود نگهداری است که این تفکیک در ارزیابی کارایی مدیران نیز مفید است.

2- ارزش جایگزینی اطلاعات مفیدتری را در پیش بینی عملکرد آینده به دست می دهد.

3- ارزش جایگزینی مبلغی است که واحد انتفاعی باید در حال حاضر برای تحصیل دارایی بپردازد. بنابراین انعکاسی از بهترین معیار ارزش هایی است که با فروش جاری مقابله می کند.

4- جمع کردن دارایی ها بر حسب ارزش جاری بیان شده با معنی تر از جمع کردن ارزش تاریخی در مقاطع زمانی مختلف است.

معایب ارزش جایگزینی

1- تعیین ارقام ارزش جایگزینی، هزینه بالایی دارد.

2- این روش فاقد جنبه های واقعی است و باعث از دست رفتن ویژگی قابلیت اعتماد مي شود.

3- تعیین ارزش در شرایط تغییر تکنولوژی مشکل است.

4- ارزش تک تک دارایی ها با مجموع آن ها برابر نیست و برای برخی از دارایی ها ارزش جاری وجود ندارد.

5- برخی از دارایی ها مانند دارایی های نامشهود در محاسبه ارزش جایگزینی لحاظ نمی شود.

نتیجه گیری

مدیران شرکت هایی که دارای موجودی ها و دارایی های ثابت زيادي هستند مایل به استفاده از قیمت های جاری برای آن ها می باشند. زیرا در زمان ترقی قیمت ها، قیمت تمام شده کالای فروش رفته و استهلاک بر اساس قیمت های جاری بالاتر از قیمت های مبتنی بر بهای تاریخی است. لذا سود مشمول مالیات کمتر بوده و مالیات نیز کمتر پرداخت می شود. لذا برای رسیدن به قیمت های جاری، از ارزش های جاری استفاده می کنند. انتخاب بین روش های مختلف ارزش های جاریمشکل است. تجزیه و تحلیل ها نشان می دهد که انتخاب یکی از روش های ارزش های جاری بر اساس ضابطه سودمندی و یا عملی بودن هزینه،كمتر امكان پذير است. یکی از این روش ها، ارزش جایگزینی می باشد که به نظر می رسد دارای سودمندی بیشتری است. البته مسئله هزینه و مخارج بالای تهیه ي  چنین اطلاعاتی، سودمندی اطلاعات تهیه شده را خنثی می کند.

نرم افزار حسابداری پارمیس تولید کننده نرم افزارهای مالی و حسابداری با نسخه های فروشگاهی ، شرکتی ، تولیدی و تولیدی – شرکتی می باشد که امکانات مورد نیاز مشتریان را در اختیار آنان قرار می دهد . امکان جدیدی که برای واحدها ، اصناف و حتی کاربران خانگی فراهم نموده است امکان استفاده از نسخه رایگان نرم افزار حسابداری پارمیس می باشد ، که تمامی  امکانات نسخه پایه نرم افزار حسابداری پارمیس را در اختیار شما قرار می دهد.