انواع مالیات در حسابداری
- دی 17, 1399
نرم افزار حسابداری » انواع مالیات در حسابداری
فهرست مطالب
در گذشته وظایف دولتها اندک و محدود به حفظ نظم عمومی و دفاع از کشور بوده است و برای انجام چنین وظایفی نیازی به ایجاد منابع تأمین مالی جدید نبود. ولی به مرور زمان با افزایش وظایف یک دولت، نیاز به منابع مالی جدید برای اجرایی کردن این وظایف به وجود آمد که میتوان گفت مالیات به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمدی دولتها از گذشته تا به امروز مورد توجه تمامی کشورها قرار گرفته است. آیا با انواع مالیات در حسابداری آشنا هستید؟
در واقع میتوان این گونه بیان کرد که مالیات نوعی پرداختی توسط افراد جامعه است که در قبال استفاده از خدمات و امکانات عمومی به دولت تسلیم میشود. با توجه به آنچه گفته شد اخذ مالیات توسط دولت قانونی است، در قانون اساسی ایران نیز این موضوع در اصل پنجاه و یکم به روشنی بیان شده است. به منظور رعایت عدالت اجتماعی در این قانون شرایط معافیت، بخشودگی و تخفیف مالیاتی نیز ذکر شده است. در سطح بین المللی عمده ترین نوع طبقه بندی مالیات شامل دو بخش مالیاتهای مستقیم و مالیاتهای غیرمستقیم میشود که در این بخش قصد داریم با تعریف انواع مالیات در حسابداری و زیرمجموعههای آن در این مقاله از پارمیس بیشتر آشنا شویم.
مطالعه بیشتر : مالیات چیست؟
انواع مالیات های مستقیم
یکی از انواع مالیات در حسابداری مالیات مستقیم است. مالیات های مستقیم به آن دسته از مالیاتهایی اطلاق میشود که مستقیماً به منبع درآمد وضع میشود و به همین دلیل متناسب با میزان درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی است. با در نظر گرفتن تعریف مالیاتهای مستقیم، این نوع از مالیات ها به طور مستقیم از خود مؤدی مالیات وصول می شود و شامل مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی میشود. در مالیاتهای مستقیم، پرداخت کنندگان، نام و مشخصات آنها برای دستگاه مالیاتی شناخته شده و آنها خود مستقیماً و بدون واسطه اقدام به واریز مالیات به خزانه دولت می کنند. در ادامه به توضیح زیرمجموعههای مالیاتهای مستقیم میپردازیم:
تعریف زیرمجموعه های مالیات های مستقیم
مالیات بر دارایی یا ثروت
برای شناخت انواع مالیات در حسابداری لازم است با مفهوم مالیات بر ثروت آشنا شوید. مالیاتی که از مالک شخص حقیقی وصول شده و میتواند دو منبع دارایی و سرمایه را برای اخذ مالیات پوشش دهد. با توجه به اینکه به تمام مایملک فرد، دارایی گفته میشود، در علم مالیه مالیات بر دارایی همان مالیات بر ثروت است. گفتنی است در قانون مالیاتهای مستقیم سال 1366 و اصلاحیه ان در سال 1371، مالیات بر اراضی بایر شهری، مالیات سالانه املاک، مالیات بر ارث، مالیات بر مستغلات مسکونی خالی و حق تمبر زیرمجموعههای مالیات بر دارایی بود. طبق اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم در سال 1380 و آخرین اصلاحیه در سال 1394، مالیات بر دارایی تنها شامل حق تمبر و مالیات بر ارث میشود.
مالیات بر ارث
مطابق با این قانون بر تمام اموال و داراییهای باقی مانده از متوفی که بین وراث تقسیم میشود، مالیات تعلق میگیرد. یکی دیگر از انواع مالیات در حسابداری مالیات بر ارث است. مالیات بر ارث مهم ترین نوع از مالیات بر دارایی است که بخش مهمی از درآمد حاصل از مالیاتهای مستقیم را به خود اختصاص داده است. میتوان مالیات بر ارث را به دو نوع مالیات بر ماترک و مالیات بر سهم الارث تقسیم نمود. در مالیات بر ماترک، ابتدا کلیه اموال و ثروت متوفی مشخص شده و پس از وضع بدهیهای وی و قبل از تقسیم اموال بین وراث، مالیات را تعیین میکنند. درحالیکه در مالیات بر سهم الارث، مالیات با تعیین نرخهای مشخص با توجه به سهم الارث هر طبقه تعیین میشود.
نکته : در ایران با توجه به آخرین اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم، تا زمانی که وراث اقدام به انتقال ماترک نکنند، به اموال متوفی مالیات تعلق نمیگیرد. در واقع این نوع مالیات تنها زمان تحویل یا انتقال اموال تعیین می شود.
مطالعه بیشتر : دوره مالی چیست؟
حق تمبر
تمبر مالیاتی از سال 1366 به عنوان یک نوع جدید از مالیات در نظام مالیاتی ایران مطرح شده است. بر اساس این تمبر علاوه بر اعتبار و رسمیت بخشیدن به اسناد و مدارک از طریق الصاق و یا ابطال آن، منبع درآمدی برای دولت نیز به وجود آمده است.
مطابق با نظر قانون گذار مالیاتهای مستقیم، حق تمبر به عنوان زیر مجموعه مالیاتهای مستقیم معرفی شده است، در حالیکه برخی به دلیل نوع پرداخت این مالیات و اینکه مستقیماً از خود مودی وصول نمیشود، آن را در گروه مالیاتهای غیر مستقیم قرار میدهند.
زیرا نوع پرداخت این مالیات بدین صورت است که به عنوان مثال بانک برای چاپ هر برگ چک مبلغ مشخصی را به حساب خزانه واریز میکند و بعد مقدار وجه واریزی را از مشتری وصول میکند. به همین دلیل برخی به اشتباه مالیات حق تمبر را در دسته مالیاتهای غیرمستقیم قرار میدهند.
ب.مالیات بر درآمد
یکی از مهم ترین انواع مالیات در حسابداری مالیات بر درآمد است. در این نوع از مالیات، اشخاص حقیقی و حقوقی ماخذ مالیات هستند؛ نه ثروت و دارایی آنها و به آنچه که به وسیله ثروت و نیروی کار تولید میشود، مالیات تعلق میگیرد. مالیات بر درآمد مهم ترین نوع مالیات است که در کشورهای توسعه یافته میتواند بیش از 50 درصد درآمدهای مالیاتی را به خود اختصاص دهد. در سال 1309 اولین قانون مالیات بر درآمد در ایران با عنوان مالیات بر شرکت ها و تجارت تصویب شد.
طبق این قانون درآمد شرکتها، بازرگانان، حقوق بگیران و مشاغل آزاد مشمول مالیات شد که در طی سالها چندین بار تغییر کرد. درنهایت قانون مالیاتهای مستقیم در سال 1394 به تصویب رسید و مطابق با آن مالیات درآمدها اتخاذ میشود.
نظام حاکم بر درآمد را به سه دسته تقسیم میکنند:
- نظام نرخ واحد: که بر اساس آن درآمد حاصل از تمام منابع فرد محاسبه و نرخ مالیاتی واحدی بر آن اعمال میشود.
- نظام نرخ جدولی: هر کدام از اقلام درآمدی فرد، شامل نرخ مالیاتی متفاوتی میشود.
- نظام نرخ مختلط: در این نظام ترکیبی از دو نظام قبل استفاده می شود. لازم به ذکر است که دو نظام قبل کاربرد چندانی ندارند.
بیشتر بخوانید: نرم افزار CRM
مالیات بر درآمد طبق قانون به زیرمجموعههای زیر تقسیم میشود:
مالیات بر درآمد املاک
یکی از انواع مالیات در حسابداری مالیات بر درآمد املاک است. مالیات اعمال شده بر این درآمد را تحت عنوان مالیات بر اجاره ملک و مالیات بر نقل و انتقال قطعی ملک نامگذاری میکنند. لازم به ذکر است مالیات بر درآمد ملک متفاوت از مالیات سالانه املاک است که در ضمن اصلاحات انجام شده در سال 1380 حذف شده است. طبق مالیات سالانه املاک تمامی مالکین نسبت به ارزش املاک خود و یا املاک فرزندان تحت تکفل مشمول مالیات می شوند. در مالیات بر اجاره ملک، بعد از کسر هزینه ها و استهلاک ها از میزان اجاره دریافتی به میزان 25% نرخ مالیات تعیین می شود.
ممکن است این سوال مطرح شود که اگر تنها منبع درآمد شخص حقیقی اجاره بها یک ملک باشد، آیا باز هم مشمول مالیات بر درآمد خواهد شد یا خیر؟ این سوال را میتوان این گونه پاسخ داد: با توجه به این که دولت سقف مشخصی از حقوق کارکنان را از مالیات معاف کرده است. در صورتی که درآمد حاصل از اجاره ملک چنین افرادی برابر این سقف از درآمد باشد، معاف از مالیات بر درآمد خواهد شد.
مطالعه بیشتر :هزینه استهلاک
مالیات بر درآمد کشاورزی
این نوع مالیات از قدیمیترین و رایج ترین انواع مالیات در حسابداری در طول تاریخ بوده است. اما از زمانی که دولت ها به اهمیت و نقش کشاورزی در رونق اقتصادی پی بردند، به منظور حمایت و تشویق به سرمایه گذاری و اشتغال در زمینه کشاورزی، درآمدهای کشاورزی را از مالیات معاف کردند. در نتیجه تمام فعالیتهای کشاورزی، دامپروری، پرورش ماهی و طیور، دامداری، احیای جنگل ها و باغ ها از پرداخت مالیات معاف هستند.
مالیات بر درآمد حقوق
بخش قابل توجهی از درآمد مالیاتی دولت توسط مالیات بر درآمد حقوق تأمین می شود. شیوه پرداخت این نوع مالیات به صورت غیرمستقیم است، یعنی کارفرما پس از محاسبه حقوق و مالیات مربوط به آن، نرخ مالیات را از حقوق کارمند کسر کرده و به خزانه دولت واریز میکند. بنابراین پرداخت این مالیات که یکی از انواع مالیات در حسابداری است بر عهده خود کارمندان است که از طریق کارفرما انجام میشود.
طبق ماده 83 قانون مالیاتهای مستقیم، مالیات بر درآمد حقوق شامل شامل حقوق و مزایای مربوط به آن میشود. در ماده 40 قانون استخدام کشوری مزایایی مانند حق اولاد، اضافه کاری، ماموریت، اشتغال در خارج از کشور و موارد دیگر شامل مالیات بر درآمد حقوق میشود. نرخ مالیات بر درآمد شخص حقیقی با توجه به اینکه در بخش خصوصی یا دولتی مشغول به کار است، متفاوت است. یادآوری این نکته نیز لازم است که اغلب مالیاتها به صورت سالیانه محاسبه و پرداخت میشوند، ولی مالیات بر درآمد حقوق از این امر استثنا بوده و به صورت ماهیانه پرداخت میشود.
مالیات بر درآمد مشاغل
بر اساس این نوع مالیات، درآمدی که شخص حقیقی به واسطه اشتغال در مشاغل به دست می آورد، مشمول مالیات می شود. برای محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل، میبایست کل فروش کالاها و خدمات را محاسبه و تمام هزینه های انجام شده و استهلاک را از آن کسر نمود. یکی از انواع مالیات در حسابداری که بسیار امروزه درباره آن سوال مطرح می شود مالیات بر درآمد است.
حتما بدانید: نرم افزار بازرگانی
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی از اوایل قرن بیستم مطرح شد و امروزه یکی از منابع مالیاتی مهم دولت به شمار می رود. ماده 105 قانون مالیاتهای مستقیم، مالیات بر درآمد مشاغل حقوقی را اینگونه بیان میکند:
جمع درآمد شرکتها و درآمد ناشی از فعالیتهای انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران و یا خارج ایران تحصیل میشود، پس از محاسبه زیان حاصل از منابع غیرمعاف و کسر معافیتهای مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات دارای نرخ جداگانه ای است، مشمول مالیات به میزان 25درصد خواهد بود. مالیات بر شرکتها از مهمترین انواع مالیات در حسابداری است که میتواند بر تصمیم گیریها در زمینه سرمایه گذاری و به دنبال آن تولید در جامعه اثرگذار باشد. شخص حقوقی را میتوان این گونه تعریف نمود:
گروهی از افراد انسان یا منفعتی از منافع عمومی که قوانین موضوعه آن را در حکم شخص طبیعی و موضوع حقوق و تکالیف قرار داده باشد.
مالیات بر درآمد اتفاقی
با توجه به تعریف این نوع مالیات، به دلیل ناشناخته بودن منابع درآمدی حاصل از آن اغلب ماموران مالیاتی قادر به شناسایی آن نیستند. اما با توجه به اینکه این درآمدها کاملاً اتفاقی و بلاعوض است، بسیار مشابه با ارث در نظر گرفته میشود. در ماده 119 قانون مالیات های مستقیم مالیات بر درآمد اتفاقی اینگونه تعریف شده است:
درآمدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به صورت جایزه و یا هر عنوان دیگر به صورت نقدی و یا غیرنقدی به دست می آورد، مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی است.
انواع مالیات های غیرمستقیم
مالیات غیرمستقیم مالیاتی است که بر کالاها و خدمات مشخصی وضع شده و به طور غیرمستقیم به اشخاص برمی گردد. این نوع از انواع مالیات در حسابداری جنبه غیر دائمی داشته و تحت عنوان مصرف یا تولید کالا و خدمات به محصولات تعلق می گیرد. به عنوان مثال تولید کننده یک محصول خاص می تواند مالیات تعلق گرفته به محصول و تولیدات خود را بر قیمت نهایی محصول بیفزاید. بنابراین خریداران این محصول با پرداخت قیمت محصول بخشی از مالیات آن را پرداخت میکنند درحالی که اطلاعی از پرداخت مالیات ندارند.
مالیات غیرمستقیم پرداخت کننده مشخصی ندارد و به راحتی می توان پرداخت آن را به دیگری منتقل کرد. در واقع مالیات غیرمستقیم، مالیاتی است که به طور غیرمستقیم بر کالای مصرفی وضع می شود و مصرف کننده آن کالا موظف به پرداخت آن است. با توجه به اینکه این نوع مالیات به قیمت کالاها افزوده می شود، اغلب مصرف کنندگان از پرداخت مالیات با خرید کالا آگاهی ندارند. مالیاتهای غیرمستقیم خود به سه دسته حقوق و عوارض گمرکی، مالیات بر مصرف و مالیات بر ارزش افزوده تقسیم میکنند.
حتما مطالعه کنید: نرم افزار انبار
تعریف زیرمجموعه های مالیات های غیرمستقیم
الف.حقوق و عوارض گمرکی
این نوع مالیات با عنوان مالیات بر واردات و صادرات نیز شناخته می شود و یکی از انواع مالیات در حسابداری است. گفتنی است عموم جامعه مالیات بر واردات و صادرات را تحت عنوان تعرفه های گمرکی می شناسند که نرخ آن به سیاست های کلان بازرگانی و شرایط اقتصادی کشور وابسته است. هدف از تعریف این مالیات هم یک منبع درآمدی برای دولت بوده و هم با تعیین نرخ مالیات از صنایع داخلی حمایت میکند.
حقوق و عوارض گمرکی شامل موارد زیر میشود:
- حقوق گمرکی
- سود بازرگانی
- ۳۰ % از مبلغ اتومبیلهای وارداتی
- 15 % حق ثبت
ب.مالیات بر مصرف
یکی دیگر از انواع مالیات در حسابداری مالیات بر مصرف است. مالیات بر مصرف یکی از انواع مالیات غیرمستقیم است که اغلب توسط مصرف کنندگان نهایی محصولات و هنگام خرید محصولات خاصی پرداخت میشود. با توجه به اینکه نرخ مالیات به قیمت نهایی محصول افزوده میشود، مصرف کنندگان از پرداخت مالیات آگاهی نخواهند داشت. بنابراین هر چه یک مصرف کننده از محصولات خاص که به آنها مالیات تعلق گرفته است، به میزان بیشتری خرید و استفاده نماید در واقع مالیات بیشتری نیز پرداخت میکند. گفتنی است مالیات بر مصرف محصولات توسط مصرف کننده پرداخت میشود ولی تولید کننده مسئولیت پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی را بر عهده دارد. مواردی که مشمول مالیات بر مصرف می شوند عبارتند از:
- مالیات بر فرآوردههای نفتی
- مالیات تولید الکل طبی و صنعتی
- مالیات نوشابههای غیر الکلی
- مالیات فروش سیگار
- مالیات اتومبیل
- ۱۵ % مالیات اتومبیلهای داخلی
- مالیات فروش خاویار
- مالیات حق اشتراک تلفن خودکار و خدمات بین الملل
- مالیات ضبط صوت و تصویر
بیشتر بدانید: نرم افزار حقوق و دستمزد
ج.مالیات بر ارزش افزوده
طبق تعریف سازمان امور مالیاتی کشور
ارزش افزوده در قانون ارزش افزوده، تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری شده یا تحصیل شده در یک دوره معین است.
مالیات بر ارزش افزوده به تمامی کالاها و خدمات تعلق میگیرد که همانند مالیات بر مصرف میبایست توسط مصرف کننده نهایی پرداخت شود. این نوع مالیات را میتوان در مراحل مختلفی به محصول یا خدمت اضافه نمود.
مقایسه مالیات های مستقیم و مالیات های غیرمستقیم
مالیات های مستقیم با توجه به درآمد و دارایی فرد تعیین می شود، در واقع توان پرداخت مودی سنجیده و براساس آن نرخ مالیاتی مشخص می شود. بنابراین می توان گفت مالیات مستقیم به برقراری عدالت در جامعه کمک می کند. اما از آنجا که یکی از انواع مالیات در نرم افزار حسابداری یعنی مالیات غیر مستقیم بر قیمت کالاها و خدمات افزوده میشود، نرخ مالیات پرداختی توسط اقشار مختلف جامعه یکسان است و در نتیجه بیشترین فشار پرداخت مالیات غیرمستقیم بر قشر کم درآمد جامعه اعمال میشود. البته اگر مالیات غیرمستقیم بر کالاهای مصرفی عموم مردم اعمال شود، میتوان به برقراری عدالت در جامعه کمک نماید.
مالیات مستقیم را با دقت بیشتری میتوان محاسبه و تعیین نمود و به دلیل وجود قوانین خاص خود جمع اوری این نوع از مالیات هزینه زیادی را بر دولت تحمیل نمیکند. اما در مقابل جمع آوری مالیاتهای غیر مستقیم مقرون به صرفه نبوده و از طرف دیگر چون مالیات افزوده شده به کالاها دقیقاً مشخص نیست، دولت قادر به تعیین دقیق درآمد حاصل از مالیات نیست.
مالیاتهای مستقیم به مودی اعلام میشوند و همین امر باعث میشود که فرد پرداخت مالیات را به راحتی نپذیرد. البته این نوع مالیات مزیتی که برای مودی دارد باعث آگاهی بیشتر وی شده و در نتیجه به دنبال بهره از فعالیت های دولت خواهد بود. یکی از مزیت هایی که مالیات مستقیم برای دولت دارد، ضریب کششی بالای آن است. بدین معنا که با در نظر گرفتن نیازهای دفاعی و توسعه ای دولت میتواند افزایش یابد.
مزیتی که مالیاتهای غیرمستقیم برای مودیان دارد، پرداخت تدریجی آن و به همراه خرید کالاها و محصولات مختلف است. در نتیجه مودیان پرداخت چنین مالیاتی را به راحتی میپذیرند. همچنین میتوان برای کالاهایی که برای سلامتی مضر بوده و یا رقیب جدی برای تولیدکنندگان داخلی به شمار می روند، نرخ مالیات بیشتری تعیین نمود تا از این طریق میزان مصرف چنین کالاهایی را کنترل نمود.
مسئله فرار مالیاتی را برای هر دو نوع مالیات میتوان تعریف کرد. در مالیات مستقیم فرار مالیاتی کار ساده بوده و بسیاری از مودیان با روشهای آن آشنا هستند. اما در مالیاتهای غیرمستقیم چون کنترل دقیقی بر تعداد کالاهای مشمول مالیات وجود ندارد، فرار از مالیات نیز امری طبیعی خواهد بود.
مطالعه بیشتر: پایانه فروشگاهی چیست؟
اساس و مبنای مالیات چیست؟
فراموش نکنید که، ممکن است فلسفه پرداخت و دریافت مالیات و چرایی وجود انواع آنها در کشورهای مختلف دنیا با یکدیگر فرق داشته باشد. نرخ درنظرگرفته شده برای مالیات و همینطور شیوه اخذ آن در تمامی نقاط جهان و تعیین کننده دلیل دریافت آن است. اجازه دهید با ارائه مثال قضیه طبقه بندی مالیات را برایتان روشنتر کنیم. دوستان عزیز، از دیدگاه شما علت و فلسفه اخذ خراج در کشوری با دریافت مبلغ یکسان مالیات از مردم در هر طبقه اجتماعی با منطقهای که، تمایل به دریافت مبلغ بیشتری پول از افراد غنی دارند، کاملاٌ یکی است؟
مسلماٌ جواب چیزی به جز « خیر » نیست. شاید باور نکنید اما، محل مصرف مالیات نیز نقشی اساسی در دلیل دریافت آن ایفا میکند. مثلاٌ، فلسفه اخذ خراج در کشوری که آن را برای طرحهای آموزشی یا عمرانی صرف میکند با خطهای که تمایل به خرج مالیات جهت امور نظامی دارد، کاملاٌ فرق دارد.
نرخ مالیاتی چیست؟
این دولت و قانون است که نرخ مالیات را در هر کشور تعیین میکنند. در ایران، نرخ مالیات به پولی گفته میشود که، شخص یا شرکتی الزاماٌ باید در زمانی مشخص و قانونی برای پرداخت آن اقدامات لازم را انجام دهد. فراموش نکنید که، میزان این نرخ با توجه به جزئیات و اطلاعاتی مفصل مشخص شده و امکان تعیین مبلغی ثابت برای آن وجود ندارد.
اگر در هر کشوری نظام مالیاتی کارآمدی حاکم باشد، مالیاتهای مختلف دقیقاٌ مطابق با توانایی مالی افراد حقیقی و حقوقی مشخص میشوند. در غیراینصورت، و با درنظرگرفتن مبالغی هنگفت برای مالیات، نتیجهای به جز ورشکستگی کسب و کارها را نمی توان انتظار داشت.
انواع مالیات شرکتها
هر شرکتی، موظف به پرداخت چند نوع مالیات است. البته، فراموش نکنید که، انواع مالیاتهای پرداختی در هر سازمان براساس نوع آن با یکدیگر متفاوت هستند. اما از میان مهمترین مالیاتهای قابل پرداخت در هر شرکت میتوان از تکلیفی، اموال و املاک، عملکرد و مالیات بردرآمد یاد کرد.
جمع بندی
از میان مهمترین امور در هر کسب وکاری میتوان از امور مالیاتی نام برد. در واقع، بحث مالیات در تمامی دنیا همواره موضوعی سخت و پیچیده بوده و با قوانین جزئی زیادی همراه است. در نتیجه، بهتر است اطلاعات بیشتری را در رابطه با شیوههای مدیریت بهینه و انواع آن کسب بفرمایید. بعلاوه، دریافت راهنمایی و مشاوره های لازم از حسابداران مالیاتی زیردست نیز فراموش نشود.
سوالات متداول
مالیات نوعی پرداختی توسط مردم است که باید در قبال استفاده از امکانات و خدمات عمومی تقدیم دولت شود.
در مجموع می توان مالیات را در دو دسته مستقیم و غیرمستقیم دسته بندی کرد که هر یک نیز انواعی دارند.مالیات چیست؟
انواع مالیات کدامها هستند؟